Η διεθνής αλληλεγγύη των αγροτών και πολιτών της Μεσογείου στον αγώνα για «Αυτοδυναμία Τροφίμων»

Στη χάραξη της αγροτικής πολιτικής και τροφίμων, ο ΠΟΕ και οι πολυεθνικές δεν μπορούν να παίζουν καθοριστικό ρόλο. Τα αγροτικά προϊόντα και τα δημόσια αγαθά (νερό, υγεία, εκπαίδευση, ενέργεια, κά), πρέπει να μείνουν εκτός ρυθμίσεων ΠΟΕ.

1. Εισαγωγή

Η εφαρμογή της νέας ΚΑΠ, δημιούργησε μεγάλες δυσκολίες επιβίωσης της οικογενειακής γεωργίας σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Σε πολλές χώρες, η περικοπή ενισχύσεων οδήγησε σε συρρίκνωση της παραγωγής, αύξηση κόστους, μείωση εισοδημάτων και αβεβαιότητα για το μέλλον. Παράλληλα η προώθηση των συμφωνιών «ελευθέρου εμπορίου», σε διμερές και περιφερειακό επίπεδο, με αναπτυσσόμενες και μεσογειακές χώρες, καθώς και οι νεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις του ΠΟΕ, δημιουργούν επί πλέον δυσκολίες στους μικρομεσαίους αγρότες, της Ευρώπης και των αναπτυσσομένων χωρών.

Οι κυρίαρχοι κύκλοι της ΕΕ προκειμένου να πετύχουν συμφωνία στα «βιομηχανικά» και στις «υπηρεσίες», δείχνουν έτοιμοι να «θυσιάσουν» τα αγροτικά (δηλ. την οικογενειακή γεωργία), για να εξασφαλίσουν ελεύθερη πρόσβαση των ευρωπαϊκών πολυεθνικών στις αγορές των αναπτυσσόμενων χωρών, αδιαφορώντας για τις συνέπειες στην ανάπτυξη και στην καταστροφή των μικρομεσαίων αγροτών.

Τέλος η προβλεπόμενη επανεξέταση της ΚΑΠ το 2009 και η τάση μείωσης των αγροτικών κονδυλίων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, επιδεινώνουν τους όρους παραμονής στην ύπαιθρο της μεγάλης πλειοψηφίας των αγροτικών νοικοκυριών, με σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες.

2. Οι συνέπειες νέας ΚΑΠ στους μικρομεσαίους αγρότες

Η νέα ΚΑΠ πλήττει ιδιαίτερα σκληρά την ποιοτική και μεσογειακή γεωργία και κυρίως μικρομεσαίους παραγωγούς. Η αναθεώρηση της «κοινής οργάνωσης αγοράς» σειράς προϊόντων (ελαιολάδου, βαμβακιού, καπνού, ζάχαρης, κρασιού, οπωροκηπευτικών, κά), επιφέρουν καίριο πλήγμα στην παραγωγή και στο εισόδημα των οικογενειακών εκμεταλλεύσεων. Από την άλλη τα κονδύλια του δεύτερου «πυλώνα» είναι ανεπαρκή για στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης.

Η νέα ΚΑΠ δεν παρεμποδίζει αλλά ανοίγει την πόρτα στους «γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς» (Γ.Τ.Ο). και στα «μεταλλαγμένα». Η πολιτική της «συνύπαρξης» που προωθεί η ΕΕ, δεν προστατεύει ούτε τη «συμβατική», ούτε τη «βιολογική» γεωργία, ούτε βέβαια τη βιοποικιλότητα από τις αρνητικές συνέπειες.

Οι μικρομεσαίοι αγρότες και ιδιαίτερα οι νέοι αγρότες, δεν έχουν ουσιαστικά περιθώρια επιβίωσης στις νέες συνθήκες. Με το σύστημα της «αποσύνδεσης» ο άνισος τρόπος κατανομής των επιδοτήσεων υπέρ των μεγάλων αγροτικών εκμεταλλεύσεων (το 25% παίρνει 75% των επιδοτήσεων) διαιωνίζεται. Από την άλλη οι τελευταίες ετήσιες εκθέσεις της Commission για τις προοπτικές των αγροτικών προϊόντων, αναφέρονται σχεδόν αποκλειστικά στα δημητριακά, κρέας και γαλακτοκομικά.

Προφανώς από τους κυρίαρχους κύκλους της ΕΕ, υπάρχει συνειδητή επιλογή, κάλυψης του κύριου όγκου των αναγκαίων προϊόντων (σε φρούτα, λαχανικά, κρασί, πουλερικά, κά), από χώρες χαμηλού κόστους, με χαμηλότερα κοινωνικά και περιβαλλοντικά στάνταρτ, με αντάλλαγμα το άνοιγμα της αγοράς στα βιομηχανικά, υπηρεσίες, κά, σε όφελος των ευρωπαϊκών πολυεθνικών και αλυσίδων super-markets.

3. Οι ευρω- μεσογειακές συμφωνίες «ελευθέρου εμπορίου»

Η προώθηση των «συμφωνιών ελευθέρου εμπορίου» μεταξύ ΕΕ και μεσογειακών χωρών (Euro-Mediterranean Partnerchip Agreements), με στόχο τη δημιουργία ζώνης «ελευθέρου εμπορίου» το 2010, οι ανισότιμες σχέσεις βορρά και νότου της Μεσογείου διαιωνίζονται, σε βάρος των μικρομεσαίων παραγωγών και των καταναλωτών των δύο πλευρών.

Ειδικότερα οι ευρωκράτες των Βρυξελλών, σε συνεργασία με τα «λόμπυ» των πολυεθνικών, επιδιώκοντας «ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά» των βιομηχανικών προϊόντων και υπηρεσιών και τη διάθεση πλεονασματικών προϊόντων (δημητριακά, κρέας και γαλακτοκομικά), προσφέρονται να «θυσιάσουν» τα μεσογειακά προϊόντα (φρούτα, λαχανικά, λάδι, βαμβάκι, καπνός, κρασί, κά), με συνέπεια να υποστούν ισχυρό πλήγμα χώρες και περιοχές του ευρωπαϊκού νότου (Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρος, κά).

Από την άλλη οι μεσογειακές χώρες της Νοτ.Ανατ.Μεσογείου, θα υποστούν σοβαρό πλήγμα στην βιομηχανία, υπηρεσίες, κτηνοτροφία, μείωση κρατικών εσόδων από κατάργηση δασμών, κά, ενώ θα οξυνθούν τα αναπτυξιακά και κοινωνικά τους προβλήματα, (ακρίβεια, ανεργία, αποδιάρθρωση τοπικών κοινωνικών, κά). Κατά συνέπεια η φιλελευθεροποίηση δεν θα βελτιώσει τη θέση μικροπαραγωγών, ούτε του «νότου», ούτε του «βορρά» της Μεσογείου, ούτε τη μεγάλη πλειοψηφία των καταναλωτών, ιδιαίτερα των χωρών του «νότου». Θα ενισχύσει ωστόσο τα κέρδη των μεγάλων εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων και θα εντείνει τα αναπτυξιακά προβλήματα των αδύναμων χωρών και περιοχών της Μεσογείου.

Συνολικά οι ζώνες «ελευθέρου εμπορίου» λειτουργούν πάντα σε όφελος των ισχυρών και σε βάρος αδύναμων χωρών και κοινωνικών στρωμάτων. Καταστρέφουν τις αναπτυξιακές προοπτικές, υπονομεύουν τη διατροφική ασφάλεια, προκαλούν μείωση των θέσεων εργασίας και αμφισβητούν βασικά δημοκρατικά δικαιώματα. Η επιδίωξη κατάργησης των εμπορικών εμποδίων, για την εξασφάλιση ελεύθερης πρόσβασης των πολυεθνικών στους φυσικούς πόρους, στις κρατικές προμήθειες, στις επενδύσεις, στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, κά, υπονομεύουν την αναπτυξιακή προοπτική των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών.

4. Ποια είναι η απάντηση; Ποια είναι η εναλλακτική πολιτική;

Κατ’ αρχή σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η μεγάλη πλειοψηφία των ευρωπαίων αγροτών και καταναλωτών, επιθυμούν μια «κοινή αγροτική πολιτική» ΚΑΠ, που ο όγκος παραγωγής θα ρυθμίζεται για την αποφυγή πλεονασμάτων, ενώ θα στηρίζεται το εισόδημα των μικρομεσαίων αγροτών. Επιθυμούν επίσης υγιεινά και ασφαλή τρόφιμα, με συμβατούς περιβαλλοντικά τρόπους παραγωγής και στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης για βελτίωση του επιπέδου ζωής στις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές.

Βασικό στοιχείο της «κοινή αγροτικής πολιτικής» πρέπει να γίνει η αρχή της «αυτοδυναμίας των λαών στα τρόφιμα», που στηρίζεται στην αποκέντρωση της παραγωγής με βάση τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, των περιφερειών, των εθνικών αγορών και στο τέλος παραγωγή για εξαγωγές.

Τα στοιχεία της παραγωγής υγιεινών και ποιοτικών προϊόντων, η απασχόληση, ο σεβασμός στα διατροφικά πρότυπα, η διατήρηση των σπόρων και των ειδών, η ορθολογική χρήση των υδατικών πόρων, η προστασία της βιοποικιλότητας, η εφαρμογή μέτρων στήριξης της οικογενειακής γεωργίας, η κατάργηση του «ντάμπινγκ», κά, αποτελούν κεντρικά στοιχεία της αρχής της «αυτοδυναμίας των λαών στα τρόφιμα».

Τα μέτρα στήριξης των αγροτικών νοικοκυριών, δεν πρέπει να έχουν ως βάση τα εκτάρια, αλλά τον αριθμό των απασχολουμένων και τις νέες θέσεις εργασίας. Να δοθούν κίνητρα εγκατάστασης νέων αγροτών και ενοικίασης γης σε μικρομεσαίους παραγωγούς.

Προστασία του εισοδήματος των αγροτών, με καθορισμό τιμών στα προϊόντα, σύμφωνα με το κόστος παραγωγής και ένα μικρό κέρδος. Έλεγχο των διαφόρων «καρτέλ» και ολιγοπωλιακών δομών, στην επεξεργασία και εμπορία των προϊόντων.

Εξασφάλιση ισότητας δικαιωμάτων και ευκαιριών ανδρών και γυναικών, ουσιαστική βελτίωση της θέσης των «εργατο-αγροτών» και ιδιαίτερα των «οικονομικών μεταναστών» που εργάζονται κάτω από άθλιες συνθήκες στον αγροτικό τομέα.

Βασικός άξονας της μεταρρύθμισης είναι η δικαιότερη κατανομή των επιδοτήσεων υπέρ των μικρομεσαίων παραγωγών και υπέρ των ελλειμματικών αγροτικών προϊόντων, ιδιαίτερα τα λεγόμενα «μεσογειακά» (φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο, βαμβάκι, καπνός, κά), με την εφαρμογή της κοινοτικής προτίμησης.

Αύξηση των κονδυλίων για την αγροτική ανάπτυξη και στήριξη της ποιοτικής γεωργίας (τοπικά παραδοσιακά, προϊόντα ονομασίας προέλευσης, ολοκληρωμένης διαχείρισης και βιολογικά), καθώς και την ανάπτυξη λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών. Για την κάλυψη των πρόσθετων αναγκών αγροτικής και περιφερειακής ανάπτυξης, χρειάζεται άμεση αύξηση των εσόδων του προϋπολογισμού της ΕΕ στο 2% του ΑΕΠ και 5% ως το 2013.

Χρειάζεται αυστηρός και συστηματικός των έλεγχος τροφίμων, για εντοπισμό τοξικών ουσιών και ανάληψη της νομικής και οικονομικής ευθύνης, από τις βιομηχανίες μεταποίησης προϊόντων και παραγωγούς αγροτικών εφοδίων, για κάθε βλάβη στην ανθρώπινη υγεία, στα ζώα και στο περιβάλλον.

Απαγόρευση της χρήσης Γ.Τ.Ο και άμεση εφαρμογή του διεθνούς Πρωτόκολλου για τη «Βιοασφάλεια». Η ποιοτική γεωργία και η βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την προβολή της «μεσογειακής δίαιτας», να γίνουν βασικοί άξονες της αγροτικής πολιτικής.

Το διεθνές εμπόριο προϊόντων, πρέπει να απορρέει από την αρχή της «αυτοδυναμίας των λαών στα τρόφιμα» (people’s food sovereignty), η οποία αποκλείει κάθε είδους «ντάμπινγκ», καταργεί τις εξαγωγικές επιδοτήσεις και διασφαλίζει το εισόδημα των μικρομεσαίων αγροτών, τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Στη χάραξη της αγροτικής πολιτικής και τροφίμων, ο ΠΟΕ και οι πολυεθνικές δεν μπορούν να παίζουν καθοριστικό ρόλο. Τα αγροτικά προϊόντα και τα δημόσια αγαθά (νερό, υγεία, εκπαίδευση, ενέργεια, κά), πρέπει να μείνουν εκτός ρυθμίσεων ΠΟΕ.

Για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και των κλιματικών αλλαγών, σοβαρές ευθύνες έχει το αγροχημικό μοντέλο της συμβατικής γεωργίας (χημική ρύπανση, ερημοποίηση, υπεράντληση υπογείων υδάτων, κά), το οποίο, πρέπει ν’ αλλάξει. …Βασική επιδίωξη της αγροτικής πολιτικής, πρέπει να είναι η προώθηση νέου παραγωγικού προτύπου, συμβατό με την υγιεινή διατροφή και την προστασία του περιβάλλοντος.

Κρίσιμος παράγοντας εναλλακτικής αριστερής πολιτικής, είναι η ανάπτυξη ριζοσπαστικού αγροτικού συνδικαλιστικού κινήματος, που θα εκφράζει τα συμφέροντα των μικρομεσαίων αγροτών και θα προωθεί την κοινή δράση με άλλα κινήματα (συνεταιριστικό, εργατικό, καταναλωτών, οικολογικό, κλπ), κατά της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η συμμετοχή και στήριξη των πρωτοβουλιών του διεθνούς αγροτικού κινήματος «Via Campesina», της CPE (Coordination Paysanne Europeenne) σε ευρωπαϊκό επίπεδο (πχ. εκδηλώσεις κατά των G-8 τον επόμενο μήνα), καθώς και η κοινή δράση αγροτικών οργανώσεων μεταξύ χωρών, ιδιαίτερα περιοχής Μεσογείου.

Στην Ελλάδα, η «Νέα Αγροτική Κίνηση» και το «Δίκτυο Οργανώσεων για μια Εναλλακτική Αγροτική Πολιτική», έχουν τα τελευταία πέντε χρόνια, αναπτύξει μια αξιόλογη δραστηριότητα, στις αγροτικές κινητοποιήσεις κατά των νεοφιλελεύθερων επιλογών της νέας ΚΑΠ. Τον τελευταίο χρόνο, οι αγρότες βγήκαν και πάλι στους δρόμους, με μπλόκα διαμαρτυρίας στις εθνικές οδούς, για τα μέτρα στο βαμβάκι, καπνά, ζάχαρη, κατά των «μεταλλαγμένων» και ετοιμάζονται για τα οπωροκηπευτικά. Αυτές οι δράσεις θα έχουν αποτέλεσμα αν υπάρχει συντονισμός με ανάλογες δράσεις σε άλλες χώρες.

του Γιάννη Τόλιου, αγροοικονομολόγου-ερευνητή