Δύο ή δέκα χρόνια κρίσης;

Το νεοφιλελεύθερο καθεστώς συσσώρευσης κεφαλαίου βρίσκεται σε συστημική κρίση επειδή το πλασματικό κεφάλαιο δεν αυξάνεται πλέον, αντιθέτως μειώνεται παρά την δραματική προσπάθεια των κυβερνήσεων να διασώσουν την "αξία" του. Η "διόρθωση" που πρέπει να γίνει μόνον στις ΗΠΑ είναι η απαξίωση περίπου ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων πλασματικού κεφαλαίου.

Η μεγάλη πλειοψηφία των οικονομολόγων εξακολουθούν να θεωρούν την κρίση ως καθαρά νομισματικό φαινόμενο, το οποίο βεβαίως έχει επιπτώσεις στην "πραγματική οικονομία". Θεωρούν δηλαδή ότι οι βασικοί χειρισμοί αφορούν στη διαχείριση του χρήματος, στη διαχείριση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας της οικονομίας, η οποία νοείται ως διακριτή, εξωτερική, από την "πραγματική οικονομία".

Δεν χρειάζεται ωστόσο να είναι κάποιος οικονομολόγος (ή μήπως ακριβώς αυτή είναι η προϋπόθεση;) για να αντιληφθεί ότι η τρέχουσα κρίση είναι συστημική, με την έννοια ότι δεν αποδίδει πλέον το νεοφιλελεύθερο καθεστώς συσσώρευσης κεφαλαίου, δηλαδή ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας της καπιταλιστικής οικονομίας, που εκτός από την απρόσκοπτη λειτουργία των αγορών, είχε θέσει στον ίδιο τον πυρήνα της λειτουργίας του τον απελευθερωμένο χρηματοπιστωτικό τομέα -και πορευόταν με αυτά, ικανοποιητικά μέχρι κάποια στιγμή.

Πιο συγκεκριμένα, η ανάπτυξη του καπιταλισμού υπό το καθεστώς του νεοφιλελευθερισμού βασίστηκε στη διόγκωση του χρέους των νοικοκυριών το οποίο κάλυψε εν μέρει το χάσμα ανάμεσα στο τρέχον εισόδημά τους από εργασία και στον αναγκαίο μισθό, δηλαδή σε εκείνον τον μισθό που εξασφαλίζει στις εργαζόμενες τάξεις τη δυνατότητα να διάγουν βίο αξιοπρεπή με βάση τα καταναλωτικά πρότυπα της εποχής μας. Καλύφθηκε με τον τρόπο αυτόν το έλλειμμα ζήτησης που υπό κανονικές συνθήκες θα υπήρχε εξαιτίας της υστέρησης της αγοραστικής δύναμης των μισθών έναντι της παραγωγικότητας της εργασίας (δηλαδή έναντι του γενικού εμπορευματικού πλούτου της εποχής μας).

Αυτός δε ο δανεισμός τροφοδοτούσε την διόγκωση του πλασματικού κεφαλαίου, δηλαδή διαδοχικές κερδοσκοπικές φούσκες που δημιουργούσαν μια διογκούμενη απαίτηση του χρηματιστικού κεφαλαίου επί των μελλοντικών κερδών των μη-χρηματιστικών δραστηριοτήτων της οικονομίας και επί των μελλοντικών εισοδημάτων της εργασίας (σε τελευταία ανάλυση επί της παραγωγικής εργασίας, που παράγει την προς διανομή αξία στο σύνολό της). Για όσο καιρό η κεφαλαιοκρατική τάξη μπορούσε να πιστεύει ότι η διογκούμενη απαίτηση που θεμελίωνε με τον τρόπο αυτόν επί της μελλοντικής παραγωγής θα μπορούσε όντως να ικανοποιηθεί, το νεοφιλελεύθερο καθεστώς συσσώρευσης κεφαλαίου απέδιδε. Το παιχνίδι της προεξόφλησης, όμως, τελείωσε όταν έγινε αντιληπτό ότι οι απαιτήσεις του κεφαλαίου επί της εργασίας δεν θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν. Είχε έρθει η ώρα της απαξίωσης του πλασματικού κεφαλαίου.

Το νεοφιλελεύθερο καθεστώς συσσώρευσης κεφαλαίου βρίσκεται σε συστημική κρίση επειδή το πλασματικό κεφάλαιο δεν αυξάνεται πλέον, αντιθέτως μειώνεται παρά την δραματική προσπάθεια των κυβερνήσεων να διασώσουν την "αξία" του. Η "διόρθωση" που πρέπει να γίνει μόνον στις ΗΠΑ είναι η απαξίωση περίπου ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων πλασματικού κεφαλαίου.

Με αυτούς τους όρους, η αποκατάσταση της λειτουργίας του νεοφιλελεύθερου καθεστώτος συσσώρευσης κεφαλαίου φαίνεται μάλλον απίθανη. Πολύ περισσότερο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι κυβερνήσεις επιχειρούν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που αποτελεί προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση: επιχειρούν να αποτρέψουν την απαξίωση του πλασματικού κεφαλαίου μέσω μιας ψευδο-επικύρωσης της "αξίας" του αγοράζοντας τα παλιόχαρτα των τραπεζών και διαχέοντας τη ζημιά, μέσω της δημοσιονομικής πολιτικής, στο σύνολο της κοινωνίας.

Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, πόσο θα διαρκέσει η κρίση; Δύο ή δέκα χρόνια;

Του ΗΛΙΑ ΙΩΑΚΕΙΜΟΓΛΟΥ από την ΑΥΓΗ