Απλά μαθήματα οικονομικών της εργασίας

Το θέμα είναι ως εξής: «Χρησιμοποιώντας τους κανόνες Hicks - Marshall για την ελαστικότητα ζήτησης για εργασία, ποια θα ήταν τα πιθανά αποτελέσματα της υιοθέτησης μιας πολιτικής που θα καταργούσε τις ασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών για την απασχόληση νέων κάτω των 25 ετών προκειμένου να αντιμετωπισθεί η ανεργία των νέων;».

Στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, εδώ και μερικά χρόνια, έχει επικρατήσει ένα νέο ακαδημαϊκό πρότυπο. Οι λεγόμενες «μεγάλες» φοιτητικές παρατάξεις συλλέγουν τα θέματα των εξετάσεων και τα διανέμουν στους φοιτητές μαζί με δικές τους απαντήσεις. Στο Πάντειο, λοιπόν, η μία εκ των παρατάξεων αυτών φωτοτύπησε για τις ανάγκες της εξεταστικής περιόδου 45.000 σελίδες, χρησιμοποιώντας, βεβαίως, το χαρτί, τα φωτοτυπικά και την εργασία των συναδέλφων διοικητικών υπαλλήλων του Δημόσιου Πανεπιστημίου, το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, εγκαλείται ως σπάταλο και αναποτελεσματικό από τους υποστηρικτές των ιδιωτικών πανεπιστημίων, στους οποίους ανήκει η παράταξη αυτή και ο κομματικός της φορέας.

Επειδή, όμως, οι απαντήσεις που δίνουν στα φυλλάδια αυτά είναι συνήθως εσφαλμένες και οδηγούν στη βαθμολογική σφαγή όσους και όσες τα ακολουθούν εν είδει λυσαρίου, αποφάσισα να δώσω δημόσια την ορθή λύση σε ένα από τα θέματα αυτά, πέραν της ανάπτυξης που γίνεται στην αίθουσα διδασκαλίας. Ευελπιστώ, άλλωστε, να προβληματίσω και πολιτικούς χώρους, όπως το ΠΑΣΟΚ, που μάλλον θα αποτύγχανε πανηγυρικά στις εξετάσεις (βλέπε σχέδιο Νόμου για την Ανεργία του ΠΑΣΟΚ).

Το θέμα είναι ως εξής: «Χρησιμοποιώντας τους κανόνες Hicks - Marshall για την ελαστικότητα ζήτησης για εργασία, ποια θα ήταν τα πιθανά αποτελέσματα της υιοθέτησης μιας πολιτικής που θα καταργούσε τις ασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών για την απασχόληση νέων κάτω των 25 ετών προκειμένου να αντιμετωπισθεί η ανεργία των νέων;».

Η ορθή απάντηση έχει ως εξής:

Οι εργοδοτικές ασφαλιστικές εισφορές αντιμετωπίζονται από τον εργοδότη ως άμεσο κόστος της εργασίας ταυτόσημο με τον μισθό. Επομένως, η κατάργηση των εργοδοτικών εισφορών ισοδυναμεί με ισόποση μείωση του καταβαλλόμενου μισθού, δηλαδή του μισθού που υπολογίζει η επιχείρηση προκειμένου να καθορίσει τον αριθμό των εργαζομένων. Το ερώτημα επομένως είναι αν η μείωση του μισθού είναι ικανή να αυξήσει τον αριθμό των εργαζομένων νέων ηλικίας ώς 25 ετών.

Οι κανόνες Hicks - Marshall που σχετίζονται με την πρόταση είναι δύο: Ο ένας υποστηρίζει ότι όσο μικρότερο είναι το ποσοστό του κόστους εργασίας αυτής της ομάδας εργαζομένων στο συνολικό κόστος, τόσο μικρότερη θα είναι η ελαστικότητα ζήτησης για την εργασία των εργαζομένων αυτών. Με άλλα λόγια, μειώσεις του μισθού θα οδηγούν σε μικρές αυξήσεις της απασχόλησης. Δεδομένου ότι η αναλογία των νέων στη συνολική απασχόληση του ιδιωτικού τομέα είναι πολύ μικρή και, συνεπώς, το κόστος της εργασίας των νέων στο συνολικό κόστος είναι ελάχιστο, μια τέτοια πολιτική θα είχε μόνο οριακά αποτελέσματα στην αύξηση της απασχόλησης των νέων. Θα είχε σημαντικά αποτελέσματα μόνο σε κλάδους παραγωγής που χρησιμοποιούν ευρέως εργασία νέων, δηλαδή σε κλάδους του εμπορίου (πολυκαταστήματα), νυκτερινά μαγαζιά, καφετέριες κ.λπ. Πάντως, όχι στη βιομηχανία ή στις υπηρεσίες με ποιοτικά χαρακτηριστικά απασχόλησης.

Ο δεύτερος σχετικός κανόνας υποστηρίζει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ελαστικότητα υποκατάστασης μεταξύ δύο συντελεστών παραγωγής, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ελαστικότητα ζήτησης για τη συγκεκριμένη εργασία. Οι νέοι δεν είναι η μοναδική κατηγορία εργαζομένων και η διάκριση εδώ έχει να κάνει με, πρώτον, τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας και, δεύτερον, τις γυναίκες εργαζόμενες.

Η δυνατότητα αντικατάστασης ώριμων εργαζομένων με εργασιακή εμπειρία με νέους, που είναι κατά τεκμήριο εργασιακά άπειροι, είναι υψηλή σε κλάδους χαμηλής ειδίκευσης. Δυστυχώς, στην Ελλάδα το σύνολο των επιχειρήσεων, πλην εξαιρέσεων, βασίζεται σε εργασία χαμηλής ειδίκευσης. Επομένως, οι δυνατότητες αντικατάστασης των «παλαιών» με «νέους» είναι σημαντικές, αλλά αυτή η αντικατάσταση δεν θα οδηγήσει σε αύξηση της συνολικής απασχόλησης, αλλά μόνο στην ανακατανομή της εις βάρος των σε μεγαλύτερη ηλικία εργαζομένων.

Η διεθνής εμπειρική έρευνα δείχνει ότι η εργασία των νέων είναι στενό υποκατάστατο της εργασίας των γυναικών (και αντιστρόφως). Ενδείξεις γι’ αυτό υπάρχουν και για την Ελλάδα. Επομένως, η ομάδα που θα πληγεί από την εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής είναι κυρίως οι γυναίκες άνω των 30 ετών, δηλαδή η πλέον ευάλωτη εργασιακά ομάδα του πληθυσμού.

Οι αρνητικές κοινωνικές συνέπειες μιας τέτοιας πολιτικής δεν περιέχονται στο προς εξέταση θέμα, αλλά οι αναγνώστες ας επιστρατεύσουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους για να δώσουν απάντηση.

Του Απόστολου Δεδουσόπουλου - καθηγητή του Παντείου Παν/μίου. Από την ΑΥΓΗ