Οι εκλογές, ο δικομματισμός και τα στοιχήματα της Αριστεράς

Συνέντευξη του Χριστόφορου Βερναρδάκη στην εφημερίδα: "Αριστερά!"

Πώς θα κωδικοποιούσατε το μήνυμα των εκλογών;
Με το εκλογικό αποτέλεσμα καταγράφηκαν οι ισχυρές και διακριτές τάσεις που διαφαίνονταν ήδη από τις αρχές του 2007. Δηλαδή: α) έντονη και ισχυρή αμφισβήτηση του δικομματισμού, με τη μορφή της έντονης κριτικής στο μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα, β) κρίση του ΠΑΣΟΚ στο επίπεδο των κοινωνικών συμμαχιών που εξέφρασε ιστορικά, γ) άνοδος των αριστερών κομμάτων και κυρίως του χώρου του ΣΥΡΙΖΑ, λόγω των κινηματικών διεργασιών αλλά και του πολύ πιο σαφούς σε σχέση με το παρελθόν πολιτικού του λόγου. Το μήνυμα είναι σχεδόν καθαρό: η δημιουργία μεγάλων (κινηματικών) κοινωνικών τομών και η σαφής ιδεολογικοπολιτική τους εκπροσώπηση μπορεί να αλλάξει τους συσχετισμούς τόσο στο εσωτερικό της κοινωνικής αριστεράς όσο και ευρύτερα στο πολιτικό σύστημα.
Η υποχώρηση του δικομματισμού ποια ποιοτικά χαρακτηριστικά παρουσιάζει;
Η υποχώρηση του δικομματισμού υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική στο νεότερο ηλικιακά εκλογικό σώμα (18-40 ετών), στα μεγάλα αστικά κέντρα και κυρίως στο Λεκανοπέδιο, στους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα και στα περισσότερο μορφωμένα κοινωνικά στρώματα. Ο δικομματισμός αντέχει πολύ περισσότερο στην περιφέρεια και κυρίως στα αγροτικά κέντρα, στις μεγαλύτερες ηλικίες και στους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα.
Το ΠΑΣΟΚ υπέστη μια μεγάλη ήττα και μπαίνει σε κρίση. Πόσο βαθειά μπορεί να αποδειχθεί αυτή; Είναι αλήθεια ότι πέτυχε μια σημαντική συσπείρωση των οπαδών του; Κι αν ναι, πώς προέκυψε το τόσο αρνητικό αποτέλεσμα; Ή μήπως θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερο;
Το ΠΑΣΟΚ υπέστη μια ήττα, η οποία ωστόσο ήταν προδιαγεγραμμένη. Οι διαρροές του ήταν εμφανείς προς όλες τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις, ενώ μειώθηκε ακόμη και στον σκληρό εκλογικό του πυρήνα του 2004, στους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα. Η κρίση του ΠΑΣΟΚ είναι βαθειά, αφού δεν μπορεί να ανακάμψει σε καμία κοινωνική - επαγγελματική ομάδα και παρουσιάζει προφανές πρόβλημα στο μπλοκ της κοινωνικής του υποστήριξης.
Υπάρχει μετατόπιση ψηφοφόρων από τη Νέα Δημοκρατία προς την Αριστερά;
Η μετατόπιση από τη ΝΔ προς την Αριστερά υπήρξε ένα μικρό, αλλά διακριτό ρεύμα των εκλογών. Το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ καρπώθηκαν (περισσότερο το πρώτο) ένα μέρος της λαϊκής και κυρίως αγροτικής δυσαρέσκειας, αλλά και ένα μέρος της «αντικαθεστωτικής τακτικής ψήφου» του 2004, που είχε μετακινηθεί προς τη ΝΔ από αριστερά κόμματα.
Υπάρχει μια προνομιακή σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με τους νέους ψηφοφόρους;
Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε στους νέους ψηφοφόρους (όσους ψήφισαν για πρώτη φορά) περίπου το 15%. Συνολικά το ποσοστό των αριστερών ψηφοδελτίων στην ομάδα αυτή πλησίασε σχεδόν το 27-28%, χωρίς να υπολογίζονται οι ψήφοι των Οικολόγων Πράσινων. Η ηλικιακή ομάδα 18-24 ετών αποδείχτηκε η περισσότερο ισχυρή για τον ΣΥΡΙΖΑ, με δεύτερη τη «γενιά της μεταπολίτευσης» (45-54 ετών). Συνεπώς, το εκλογικό σώμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα νέο ηλικιακά εκλογικό σώμα.
Επαληθεύθηκε η εκτίμησή σας ότι η Αριστερά αθροιστικά θα κατέγραφε ένα ποσοστό κοντά στο (ή το) υψηλότερο μεταπολιτευτικά. Πώς σχολιάζετε την καταγραφή των διαφόρων πτερύγων της Αριστεράς; Υπάρχει κάποια εκτίμηση ποιο θα ήταν το ποσοστό της Αριστεράς, αν υπήρχε κοινή κάθοδος;
Η αθροιστική δύναμη των αριστερών ψηφοδελτίων (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΜΕΡΑ, ΕΝΑΝΤΙΑ κλπ) ξεπέρασε το 13%. Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τα περισσότερο μορφωμένα και πολιτικοποιημένα στρώματα που αμφισβητούν τη δικομματική διαχείριση, ενώ το ΚΚΕ τα πιο λαϊκά και αγροτικά αντίστοιχα στρώματα. Το ποσοστό σε περίπτωση ενιαίας καθόδου δεν μπορεί βεβαίως να εκτιμηθεί, πιστεύω όμως πως το σημαντικότερο ζήτημα για την ελληνική Αριστερά είναι να διαμορφώσει επιτέλους μια πολύ πιο σαφή κοινωνικοπολιτική ταυτότητα, ανταγωνιστική στα συγκροτήματα εξουσίας, με μια νέα δυναμική λαϊκότητα, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την πρόκληση νέων μεγάλων κοινωνικών διαιρετικών τομών. Αν η ενότητα της Αριστεράς στηριχτεί σε μια τέτοια προϋπόθεση τότε θα πρέπει να περιμένουμε μια ανατροπή και των συνολικών συσχετισμών, δεδομένης της σοβαρής κρίσης του ΠΑΣΟΚ και της σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης.

Χρ.Βερναρδάκης – Πανεπιστήμιο Κρήτης, Επιστημονικός Σύμβουλος VPRC, www.vernardakis.gr