Για τα δάση και τη δασοπροστασία

Στη Λέσβο από το 1977 μέχρι σήμερα είχαμε 100 δασικές πυρκαγιές με 55.000,00 καμένα στρέμματα από πυρκαγιές δασών - δασικών εκτάσεων και 4.500,00 στρέμματα παράνομες εκχερσώσεις.

Το πώς αντιλαμβάνεται η κυρίαρχη πολιτική την προστασία του δάσους φαίνεται μεταξύ άλλων και από το πώς κατανέμει τα κονδύλια από τον κρατικό προυπολογισμό Η εκτίναξη των διατιθέμενων πόρων στο Πυροσβεστικό Σώμα, εξαιτίας της ανάληψης της ευθύνης καταστολής των δασικών πυρκαγιών, από το ύψος των 95.000.000 € του έτους 1997 στο ύψος των 392.625.000 € του έτους 2007 (αύξηση μεγαλύτερη από 400%) και η σύγκρισή τους με τα αντίστοιχα μεγέθη πιστώσεων που διατέθηκαν στη Δασική Υπηρεσία για τη συνολική λειτουργίας της, οι οποίες από το ύψος των 139.900.000 € το έτος 1997 φθάσανε στο ύψος των 170.000.000 € το έτος 2007 (αύξηση κατά 21%) καταδεικνύει την μονομερή αντίληψη της πολιτείας για τον τρόπο διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών που δεν είναι άλλος από την «καταστολή».
Η καρδιά του δασικού προβλήματος της χώρας μας, είναι η σύνταξη δασολογίου και δασικών χαρτών. Με τη λύση του γίνεται η απογραφή και η οριοθέτηση των δασών και των δασικών εκτάσεων, γνωρίζουμε επακριβώς την έκτασή τους, δεσμεύεται η διοίκηση σχετικά με το χαρακτήρα μιας έκτασης, «κόβονται» τα χέρια των εμπρηστών και τα πόδια των καταπατητών, απελευθερώνονται οι δασικές υπηρεσίες από τον έντονο φόρτο της έκδοσης πράξεων χαρακτηρισμού καθώς και από τους όποιους πειρασμούς και δημιουργείται αμάχητο τεκμήριο υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου ως προς το δασικό χαρακτήρα τους.
Νομικό καθεστώς
114 Νόμοι, Διατάγματα και Υπουργικές Αποφάσεις αποτελούν το κύριο νομικό πλαίσιο που διέπει τις Δασικές Υπηρεσίες. Συνολικά έχουν καταμετρηθεί περί τα 190 Νομοθετημάτων που αφορούν το αντικείμενο των Δασικών Υπηρεσιών. Ξεκινώντας από τη "Σ Υ Μ Β Α Σ Η" μεταξύ της Ελληνικής Κυβερνήσεως και της Οθωμανικής Πόρτας - Φ.Ε.Κ. 12/25-4-1844 και το Ν. ΑΧΝ'/1888 - "Περί διακρίσεως και οροθεσίας των δασών' '- Φ.Ε.Κ. 20/21-1-188, μέχρι και τον τελευταίο Ν.998/79 που ορίζει την τότε «προσωρινή διαδικασία» των Πράξεων Χαρακτηρισμού μέχρι να ολοκληρωθεί η σύνταξη του Δασικού κτηματολογίου και των Δασικών Χαρτών που μέχρι σήμερα εκκρεμεί και φυσικά την έως σήμερα νομοθεσία και νομολογία.
Στα παραπάν, αν προσθέσουμε τους δασοκτόνους νόμους που ψήφισαν ΝΔ-ΠΑΣOΚ (N. 998/1979, 1734/1987, 2612/1998, 3208/2003) και την προσπάθεια αναθεώρησης του άρθρου 24 του Συντάγματος που άρχισε το 2001 το ΠΑΣOΚ και επιδιώκει να ολοκληρώσει το 2008 η ΝΔ, τότε γίνεται ολοφάνερο ποιος οπλίζει το χέρι των κάθε είδους εμπρηστών!
Με την αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος το 2001, η κυβέρνηση του ΠΑΣOΚ επιχείρησε να καταργήσει το νομικό τεκμήριο υπέρ της δημόσιας δασικής κτήσης, δηλαδή να καταργήσει το αναπαλλοτρίωτο της δημόσιας κτήσης. Έτσι, άνοιξε ο δρόμος για την ψήφιση κι άλλων δασοκτόνων νόμων, για την οικοπεδοποίηση των δασικών εκτάσεων, τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων και των καταπατητών, και την εμπορευματοποίηση της γης με την αλλαγή χρήσης.
Στα τέλη του 2003 ψηφίστηκε από την κυβέρνηση ΠΑΣOΚ ο νόμος 3208 ο οποίος στηρίχθηκε στην τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος που έγινε το 2001. Στο συγκεκριμένο νόμο και παρά την αντίθετη γνωμοδότηση της Επιστημονικής Επιτροπής της Βουλής περί αντισυνταγματικότητας, ψηφίστηκε διάταξη, σύμφωνα με την οποία για να χαρακτηριστεί μια επιφάνεια ως δάσος ή δασική έκταση, πρέπει να έχει επιφάνεια τουλάχιστον τρία στρέμματα και δασοκάλυψη τουλάχιστον 25% (και όχι 15% όπως ίσχυε πριν) από δασοπονικά είδη (χαμηλή βλάστηση). Έτσι όποια έκταση είναι κάτω των τριών στρεμμάτων ή έχει δασοκάλυψη κάτω του 25% παραχωρείται, εκποιείται ή οικοδομείται.
Η επίθεση όμως του ΠΑΣOΚ εναντίον του Περιβάλλοντος δεν ολοκληρώθηκε με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001, και τη μερική αναθεώρηση του άρθρου 24, λόγω της αντίστασης που πρόβαλαν τότε όσες δυνάμεις του λαϊκού και του οικολογικού κινήματος είχαν κινητοποιηθεί. Όμως οι αδηφάγες δυνάμεις του κεφαλαίου καιροφυλακτούσαν για να κατασπαράξουν οποιαδήποτε δασική έκταση έχει απομείνει και να τη θυσιάσουν στο βωμό του κέρδους. Έτσι λοιπόν η κυβέρνηση της Ν.Δ. στο μέσον της θητείας της πέταξε τη «βόμβα» της αναθεώρησης του Συντάγματος 2001, αλλά και της πλήρους αναθεώρησης του άρθρου 24, καθώς και των άρθρων 100 και 117.
Με την αναθεώρηση που προωθεί η ΝΔ επιχειρείται ο διαχωρισμός των δασικών εκτάσεων από τα δάση και η σύνδεσή τους με το χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Έτσι διασπάται η ενότητα των δασικών οικοσυστημάτων και υποβαθμίζονται οι δασικές εκτάσεις, που αποτελούν χαρακτηριστικά δασικά οικοσυστήματα, σε κατώτερης μορφής δάση, τα οποία τοποθετούνται πλέον στον προθάλαμο της οικοπεδοποίησης. Αντικαθίσταται ο όρος «αειφορία» που προσδιορίζει την προστασία του Περιβάλλοντος και για τις επόμενες γενιές, με τον όρο «βιώσιμη ανάπτυξη» που συνδέεται με την οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή την οικοπεδοποίηση. Μεθοδεύεται ο περιορισμός της προστασίας δασών και δασικών εκτάσεων στο όνομα της κεφαλαιοκρατικής ανάπτυξης και δεν επιτρέπεται αποδεικτικό μέσο (π.χ. με αεροφωτογραφία) για όσες εκτάσεις καταπατήθηκαν έως τις 11-6-1975.
Η εμμονή της ΝΔ στην περαιτέρω αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος δεν είναι τυχαία, αφού αποτελεί τον κατ’ εξοχήν πολιτικό εκφραστή των διαπλεκομένων συμφερόντων, κεφαλαιοκρατών, εργολάβων, οικοπεδικών συνεταιρισμών, τουριστικών επιχειρηματιών, καταπατητών και τοπικών παραγόντων, κυρίως σε περιοχές όπου υπάρχει άναρχη και αυθαίρετη δόμηση.
Τα περί «ασύμμετρης απειλής» του Πολύδωρα και της Μπακογιάννη, είναι ένας γελοίος κυβερνητικός αντιπερισπασμός. Η πραγματικά ασύμμετρη απειλή για την κοινωνία και τη Φύση είναι το κεφάλαιο. Ο Κ. Μητσοτάκης, κυνικός πολιτικός, ο οποίος σε ανύποπτο χρόνο (συνέντευξη στη ΝΕΤ στις 20-5-2006) είχε δηλώσει με θράσος: «Το δάσος αλλάζει ιδιότητα κι επομένως δε μπορούμε να λέμε άπαξ δάσος-εσαεί δάσος. Άλλο πράγμα η προστασία του δάσους και άλλο η προστασία των δασικών εκτάσεων. Αυτό πρέπει να μπει στο Σύνταγμα. Το Ελληνικό Δημόσιο διεκδικεί τη δασική έκταση χωρίς όμως να ισχυρίζεται ότι έχει κυριότητα επ’ αυτής». Με τη δήλωσή του άνοιξε το δρόμο στη ΝΔ για τη δεύτερη αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος.
Για την αριστερά η υπόθεση της δασοπροστασίας δεν μπορεί να εγκλωβίζεται ούτε σε μια υπηρεσιακή ή κρατική και ορθότερα κρατηκίστικη λογική-πολιτική ούτε βέβαια στην λογική των εθελοντικών οργανώσεων, μόνο. Είναι σημαντικό να ανοίξουμε τη συζήτηση ξανά για την αντίθεση μεταξύ αστικού και αγροτικού πληθυσμού και τη διαλεκτική ενότητα που υπάρχει μεταξύ αυτών των δύο αντιθετικών και αλληλοσυμπληρούμενων «ομάδων». Δεν είναι δυνατό σήμερα να γίνεται μια συζήτηση εγκλωβισμένη στη νεοσυντηριτική σκέψη και να περιμένουμε αποτελέσματα που θα ξεπερνάν τα αδιέξοδα αυτής της πολιτικής.
Πρακτικά, είναι παράλογο να περιμένουμε την δασοπροστασία από εθελοντές που δεν έχουν ζωτική σχέση με το δάσος, ή από ένα κράτος που δεν σέβεται την κινητήρια δύναμη αυτής της κοινωνίας. Παραπέρα είναι πέρα από κάθε λογική το να περιμένουμε την όποια πράξη δασοπροστασίας από τους πολίτες όταν με κάθε μέσο τους τοποθετούν ή μας τοποθετούν έξω από το φυσικό περιβάλλον μας αποξενώνουν από αυτό. Άρα τη κάνουμε; Υπάρχει έστω μερική αναστροφή και πρακτικές λύσεις ή θα πρέπει να περιμένουμε… τις νέες κοινωνικές δομές!!! Ρητορικό το ερώτημα φυσικά.
Προτάσεις για τη δασοπροστασία

1. Δημόσια αξιοποίηση της καύσιμης ύλης από τον αγροτικό πληθυσμό κάτω από την εποπτεία των Δασικών Υπηρεσιών. Η διαχείριση της δασικής καύσιμης ύλης με προγράμματα μείωσης και ελέγχου της συσσώρευσης βιομάζας θα πρέπει να προωθηθεί άμεσα με συνεργασία της Δασικής Υπηρεσίας με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και τους ΟΤΑ. Θα πρέπει επίσης να διερευνηθεί ο συνδυασμός μείωσης της βιομάζας και παραγωγής βιοκαυσίμων ή βιοενέργειας. Η αποτύπωση και χαρτογράφηση των τύπων δασικής καύσιμης ύλης και η παρακολούθηση της συγκέντρωσης του φορτίου των καυσίμων σε εθνικό επίπεδο αποτελεί προτεραιότητα και προϋπόθεση της ορθολογικής και αποτελεσματικής αντιμετώπισης του προβλήματος.
2. Θεσμοθετημένες ετήσιες λαϊκές συνελεύσεις σε αγρό-κτηνοτροφικές περιοχές και σε αστικές για την διαχείριση δασικών εκτάσεων -πρόληψη και καταστολή δασικών πυρκαγιών. Η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών απαιτεί φυσικά επανασχεδιασμό της πολιτικής δασοπροστασίας σε εθνικό επίπεδο ώστε να εξασφαλίζεται ενιαία διαχείριση του κύκλου πρόληψης, καταστολής και διαχείρισης των καμένων περιοχών. Η ολοκληρωμένη αυτή διαχείριση του προβλήματος θα πρέπει να βασίζεται στο συντονισμό της συμμετοχής όλων των εμπλεκόμενων φορέων σύμφωνα με αρμοδιότητες και συμπληρωματικούς ρόλους που θα προσδιορίζονται με σαφήνεια στο πλαίσιο ενός ενιαίου εθνικού σχεδίου.
3. Άμεση σύνταξη και ανάρτηση των δασικών χαρτών με την τοποθέτηση του 1945 ως χρονικού ορίου για την κατοχύρωση του δασικού χαρακτήρα εκτάσεων.
4. Σύσταση ενιαίου διεπιστημονικού φορέα διαχείρισης δασικών εκτάσεων. Η πολιτεία πρέπει να εξετάσει, τα αποτελέσματα της εφαρμογής του Νόμου 2612 του 1998 και να επαναφέρει σε συζήτηση την προσέγγιση του ομόφωνου πορίσματος της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής του 1993 για τη δημιουργία Ενιαίου Διεπιστημονικού Φορέα Πυροπροστασίας (με ενοποίηση της πρόληψης, καταστολής και αποτελεσμάτων πυρκαγιών).
5. Δημοσίευση των ορίων ιδιωτικών και δημοσίων δασών και δασικών εκτάσεων καθώς και των αναδασωτέων εκτάσεων. Άμεση κήρυξη αναδασωτέων εκτάσεων μετά από κάθε πυρκαγιά. Είναι αναγκαία η αποτύπωση και χαρτογράφηση των καμένων εκτάσεων σε ετήσια βάση καθώς και η διαχρονική παρακολούθησή τους, έτσι ώστε αφενός να προστατευτούν από την παράνομη οικιστική επέκταση και αφετέρου να διευκολυνθεί η σύνταξη σχεδίων επαναφοράς των οικοσυστημάτων στην πρότερη κατάστασή του.
6. Χρηματοδότηση των Διευθύνσεων Δασών από το ΥΠ. Αγροτικής Ανάπτυξης για διαχειριστικές μελέτες των δασών. Ο ευρύτερος σχεδιασμός θα πρέπει να λάβει υπ' όψιν του το ευάλωτο των καμένων οικοσυστημάτων και να εξασφαλίσει την προστασία τους από οικιστικές και κτηνοτροφικές πιέσεις αλλά και από διαβρωτικά και πλημμυρικά φαινόμενα. Οι αναδασώσεις και η επανεγκατάσταση του δάσους στις καμένες εκτάσεις θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα αφορά τις ευρύτερες περιοχές που κάηκαν και η ανθρώπινη παρέμβαση θα πρέπει να περιορίζεται στις περιπτώσεις όπου το φυσικό οικοσύστημα δεν μπορεί να επανέλθει από μόνο του.
7. Χρηματοδότηση των διευθύνσεων δασών από το ΥΠ. Αγροτικής Ανάπτυξης για την εκτέλεση δασοτεχνικών έργων κάτω από την επίβλεψη ΤΕΕ και ΓΕΩΤΕ. Η εκδήλωση πυρκαγιών πολύ μεγάλου μεγέθους δεν αποτελεί συμπτωματικό χαρακτηριστικό των καλοκαιριών των τελευταίων χρόνων αλλά θα συνεχίζεται με ολέθρια κοινωνικά, οικολογικά και οικονομικά αποτελέσματα όσο δεν εφαρμόζονται δασοκομικές και διαχειριστικές πρακτικές που περιορίζουν την πιθανότητα αναβάθμισης μιας πυρκαγιάς σε μεγα-πυρκαγιά..