Περί (αυτο)διοικητικών και άλλων μεταρρυθμίσεων.

Η δική μας προσέγγιση , ως ανανεωτική ,ριζοσπαστική και οικολογική Αριστερά, εκκινεί από άλλες αφετηρίες και έχει άλλη τελική στόχευση, την «απονέκρωση του κράτους» με την άμεση, στο πλησιέστερο επίπεδο προς τον πολίτη, παροχή υψηλής ποιότητας δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών.

Μετεκλογικά δημοσιεύματα και κυβερνητικές διαρροές συντηρούν τις προεκλογικές πρωθυπουργικές εξαγγελίες για τη «νέα μεγάλη Διοικητική μεταρρύθμιση» (περιφερειακή αυτοδιοίκηση, σύμπτυξη νομαρχιών, μητροπολιτική διακυβέρνηση, Καποδίστριας 2 κλπ) . Νεφελώδεις διακηρύξεις , ασαφείς υπαινιγμοί, αποτελούν το κυβερνητικό σκηνικό , για ένα κομβικό πρόβλημα του πολιτικού μας συστήματος. Μεταρρυθμίσεις στην Αυτοδιοίκηση χωρίς πόρους- με την απόδοση των «υπεξαιρεθέντων» πόρων σε διαρκή λίστα αναμονής, την αντισυνταγματικά, ανεπαρκή χρηματοδότηση των μεταφερομένων αρμοδιοτήτων, το ΘΗΣΕΑ ουσιαστικά ανενεργό, το ΠΔΕ αόρατο- αποτελούν επικοινωνιακό τρυκ και προάγγελο νέας δημοσιονομικής εξοικονόμησης εις βάρος της Αυτοδιοίκησης.

Η δική μας προσέγγιση , ως ανανεωτική ,ριζοσπαστική και οικολογική Αριστερά, εκκινεί από άλλες αφετηρίες και έχει άλλη τελική στόχευση, την «απονέκρωση του κράτους» με την άμεση, στο πλησιέστερο επίπεδο προς τον πολίτη, παροχή υψηλής ποιότητας δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών.

Α. Ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου, ιδεολογικής κυριαρχίας της αγοράς, απαξίωσης των παραδοσιακών δομών οργάνωσης της κοινωνίας, ανάδυσης νέων ομάδων εξουσίας και υποκειμένων διαμόρφωσης των διεθνών σχέσεων, με την ενίσχυση υπερεθνικών κέντρων οικονομικής και πολιτικής εξουσίας, την αποδυνάμωση του εθνικού κράτους .

Τα ελπιδοφόρα νέα κινήματα για ειρήνη, εναλλακτικής πορείας και αντίστασης στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, αποτελούν την πρώτη απάντηση της κοινωνίας των πολιτών στη κυριαρχία των αγορών.

Σ’ αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο, στην Ε.Ε. οι πόλεις και οι περιφέρειες διαδραματίζουν βαρύνοντα ρόλο στη διαδικασία της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Περιφέρειες και πόλεις, που διαθέτουν ισχυρή συμμετοχική παράδοση, επαρκή θεσμική ικανότητα ,διοικητική και πολιτική, μια ισχυρή κοινωνία των πολιτών, παρουσιάζουν την ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη. Πολύμορφα τοπικά κινήματα ,εκφραστές του συνθήματος «σκέψου οικουμενικά, δράσε τοπικά», έχουν και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.

Παρά τα όποια θετικά βήματα έγιναν ,με την ενίσχυση του πρώτου βαθμού Αυτοδιοίκησης, τη μεταρρύθμιση «Καποδίστριας», την καθιέρωση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, την άτολμη αναθεώρηση του Συντάγματος για την ενίσχυση της τοπικής αυτονομίας, η χώρα μας παραμένει το πλέον συγκεντρωτικό κράτος.

Η πολιτική των Κυβερνήσεων ΠΑ.ΣΟ.Κ και Ν.Δ. διακρίνεται για:

- τη μη προσαρμογή της χώρας μας σε ένα σύστημα πρωτοβάθμιας τοπικής και περιφερειακής Αυτοδιοίκησης με όλες τις εξουσίες –αρμοδιότητες τοπικού και περιφερειακού χαρακτήρα συνοδευόμενες από τους αντίστοιχους πόρους.

Αντίθετα, ανέδειξαν την περιφέρεια ως «μακρύ χέρι» της Κεντρικής Κυβέρνησης, τον κομματικό Γενικό Γραμματέα «κηδεμόνα» της Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, διαχειριστή των Ευρωπαϊκών Περιφερειακών κονδυλίων.

- Οι πόροι της Αυτοδιοίκησης ελάχιστοι, περίπου 5% στα συνολικά έσοδα του Δημοσίου (μ.ο. Ε.Ε. 15, 20%), ανά κάτοικο αντιστοιχούν 350 ευρώ, (μ.ο. Ευρώπη 15, 3.000) .

- Η διαχείριση των πόρων, Ευρωπαϊκών προγραμμάτων, Διαρθρωτικών Ταμείων και Ταμείου Συνοχής, γίνεται από το Υπουργείο Οικονομίας και τον διορισμένο Γ.Γ. Περιφέρειας.

Β. Οι πόλεις, με την ενδοχώρα - και στη χώρα μας - συγκεντρώνουν το 80% του πληθυσμού, παραγωγικές δραστηριότητες, οικονομική ανάπτυξη αλλά και κοινωνικά προβλήματα.

Περιφερειακές και ενδοπεριφερειακές ανισότητες, κοινωνικές αντιθέσεις επιδεινώνονται, οικονομικά αδιέξοδα επιτείνονται και ο κοινωνικός ιστός- ιδιαίτερα στις πόλεις- διασπάται, η ύπαιθρος ερημώνει. Η υποχώρηση των παραδοσιακών παραγωγικών τομέων, η υποαπασχόληση, η ανεργία, τα προβλήματα καθημερινής διαβίωσης και κατοικίας, η περιβαλλοντική υποβάθμιση, έχουν άμεσες και δραματικές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή και διαβρώνουν την κοινωνική συνείδηση με αποτέλεσμα η διαδικασία πολιτικής και κοινωνικής αποϊδεολογικοποίησης να ενισχύεται.

Έχοντας υπ’ όψη, αντιφάσεις και δυσλειτουργίες του ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ (μικροκομματικός σχεδιασμός, ανυπαρξία υποστήριξης εφαρμογής, έλλειψη πόρων κλπ) τις τοπικιστικές εκρήξεις - παρά την θετική αποδοχή του σήμερα- οφείλουμε να αποφύγουμε τα ίδια λάθη σχεδιασμού και εφαρμογής. Χαιρόμαστε που σήμερα και άλλες δυνάμεις αποδέχονται θέσεις μας που πριν μερικά χρόνια λοιδορούσαν.

Θεωρούμε αναγκαία μια μελέτη αποτίμησης και αξιολόγησης της μέχρι τώρα πορείας του ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ, τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης πρότασης που θα τεθεί σε ανοικτή συζήτηση και κοινωνική διαβούλευση στις ΤΕΔΚ και τους Δήμους, που θα καταλήξει στα κοινά κριτήρια σχεδιασμού και εφαρμογής και μετά να νομοθετήσουμε. Χρόνος υπάρχει, προυπόθεση όμως οποιασδήποτε συζήτησης η διασφάλιση με νόμο των αναγκαίων πόρων.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση , πρέπει να εδράζεται σε τρεις θεμελιώδεις αρχές:

- της Τοπικής Αυτονομίας,

- του Τεκμηρίου Αρμοδιότητας,

- της Επικουρικότητας.

Η εφαρμογή τους θα οδηγούσε να διακρίνονται οι δημόσιες υποθέσεις σε τοπικής, περιφερειακής και κρατικής σημασίας, έτσι οι ανώτεροι ασκούν μόνο τις αρμοδιότητες, που οι πιο κάτω δεν μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικά.

Σ’ αυτήν την κατεύθυνση απαιτούνται μεγάλες μεταρρυθμίσεις:

1. με κατεύθυνση Κεντρικό Κράτος - Επιτελείο.

Το Σύνταγμα όρισε δύο βαθμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση με αιρετό Περιφερειακό Συμβούλιο και Περιφερειάρχη αποτελεί, θεσμικά και πολιτικά, προυπόθεση για ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη. Οι Νομαρχίες θα λειτουργήσουν ως αποκεντρωμένοι Περιφερειακοί θεσμοί, με αιρετά όργανα, πόρους και αρμοδιότητες.

2. Πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση -δύο διακριτών περιοχών:

Α. Οι Μητροπολιτικοί Δήμοι Αθήνας- Θεσσαλονίκης, όπου τίθεται η ανάγκη να υπάρξει μια αιρετή διοικητική βαθμίδα δεύτερου βαθμού (Μητροπολιτική Περιφέρεια) – πιθανή μελλοντική θέσπιση της π.χ. Πάτρα ,Λάρισα, Ηράκλειο, πρέπει να έχει χαρακτήρα ενός ενισχυμένου Μητροπολιτικού Συνδέσμου -από την οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις για ολόκληρη τη μητροπολιτική περιοχή. Απαιτείται μια ενιαία αντιμετώπιση ιδιαίτερα στους τομείς:

α) Οικονομικής Ανάπτυξης, β) Χωρικού Σχεδιασμού,

γ) Κοινωνικής Πολιτικής, δ) Περιβάλλοντος,

ε) Μεταφορών, στ) Πολιτικής Προστασίας και Ασφάλειας,

Β. Οι Δήμοι της Περιφέρειας είναι αναγκαίο να συγκροτηθούν με άξονα πόλεις μικρού και πόλεις μεσαίου μεγέθους, προκειμένου να εξασφαλίζουν βιωσιμότητα, δυνατότητα παροχής ικανοποιητικών υπηρεσιών και αναπτυξιακής παρέμβασης, ανταγωνιστικότητά, αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού, προστασία του αστικού, αγροτικού και φυσικού περιβάλλοντος και τελικά τη συγκράτηση του πληθυσμού από την ισόρροπη ανάπτυξη. Προυπόθεση βέβαια η δημοτική δημοκρατία με εσωτερική αποκέντρωση , θεσμούς ,πόρους και αρμοδιότητες που θα διασφαλίζουν τη συμμετοχή και των πιο μικρών κοινοτήτων .

Οι νησιωτικοί δήμοι, των συμπλεγμάτων, αυτοτελής ΟΤΑ με ισχυρές εξουσίες, ακόμη και κρατικού χαρακτήρα

3. Η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών πιέσεων, του κοινωνικού αποκλεισμού, της αύξησης της απασχόλησης ,της επιτάχυνσης της ανάπτυξης προϋποθέτουν σημαντικές επενδύσεις σε εξοπλισμό και κοινωνικές δομές ,που δεν μπορούν να διατεθούν από την αγορά αλλά απαιτούν σημαντικούς πόρους του δημοσίου.

Απαιτείται λοιπόν συνολική μεταρρύθμιση και εκδημοκρατισμός του φορολογικού συστήματος, χωρίς επιβολή νέων φόρων στους πολίτες ,με αναδιανομή του φορολογικού προϊόντος και των επενδυτικών προγραμμάτων, ανακατανομή των πόρων Κεντρικής εξουσίας - Τοπικής Αυτοδιοίκησης ,πόρους εξισορρόπησης και εθνικής αλληλεγγύης για τους αδύνατους Ο.Τ.Α., κατανομή με διαφάνεια και αντικειμενικά κριτήρια.

Η Αυτοδιοίκηση πρέπει να αποκτήσει επάρκεια πόρων αλλά και δημοσιονομική αυτοτέλεια, φορολογική εξουσία (δυνατότητα άσκησης πολιτικής π.χ. πράσινη φορολογία) στο πλαίσιο ενός ενιαίου δημοσιονομικού συστήματος.

4. Βασική αρχή για τη λειτουργία των αποκεντρωμένων θεσμών Αυτοδιοίκησης με διαφάνεια και κοινωνικό έλεγχο είναι- παράλληλα με τη θεσμοθέτηση μορφών συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών (πχ συμμετοχικός προυπολογισμός) στα κέντρα λήψης των αποφάσεων- και η ουσιαστική πολιτική λειτουργία και αναβάθμιση του ρόλου των Συμβουλίων ( Τοπικών, Δημοτικών, Νομαρχιακών, Περιφερειακών) ως κυρίαρχων αντιπροσωπευτικών οργάνων, που βουλεύονται και διευθύνουν τις τοπικές υποθέσεις. Ανάδειξή τους με απλή αναλογική, για δημοκρατικότερη εκπροσώπηση των κοινωνικών δυνάμεων και ενθάρρυνση συμμετοχής των πολιτών στα όργανα λήψης των αποφάσεων. Η απλή αναλογική θα διευκόλυνε τις αναγκαίες διεργασίες κοινωνικής συναίνεσης, την ανάληψη πολιτικής ευθύνης από διαφορετικές δυνάμεις με τη συμμετοχή τους στα αιρετά όργανα.

Δημήτρης Μπίρμπας



Αρθρο του Δημήτρη Μπίρμπα στην Κυριακάτικη Αυγή